Słowo “wędzidełko” zostało już odmienione przez wszystkie przypadki – dziś pisze się i mówi bardzo dużo o wędzidełkach, szczególnie zaś o wędzidełku języka. I może właśnie dlatego, nieco przekornie, pozwól, że zaproszę Cię dzisiaj na lekturę tekstu dotyczącego wędzidełka… wargi górnej, czyli frenulum labii superioris.
Wędzidełko wargi górnej jest trójkątnym, biegnącym w linii pionowej fałdem błony śluzowej, łączącym wewnętrzną powierzchnię wargi z zewnętrzną powierzchnią wyrostka zębodołowego szczęki. Wędzidełko wargi górnej, podobnie jak wędzidełko języka, może mieć różne miejsca przyczepów. Za normatywny uznawany jest przyczep śluzówkowy (pomiędzy sklepieniem przedsionka jamy ustnej a błoną śluzową ruchomą) oraz dziąsłowy (pomiędzy sklepieniem przedsionka jamy ustnej a błoną śluzową wyrostka zębodołowego). Przyczepy: brodawkowy oraz penetrujący uważa się za nieprawidłowe.
Badanie przedsionka jamy ustnej oraz wędzidełka wargi górnej jest jednym z elementów diagnozy logopedycznej. I chociaż w przypadku skrócenia decyzję o zabiegu podejmuje lekarz (nie logopeda!), to naszym zadaniem jest ocena wpływu skrócenia na funkcje prymarne, jedzenie, artykulację. Każdą wątpliwość najlepiej konsultować z chirurgiem, ortodontą czy laryngologiem.
A. Kotlow, Klasyfikacja miejsc przyczepów wędzidełka wargi górnej u noworodków i niemowląt, źródło: A. Kotlow, “Breastfeeding Should be Fun & Enjoyable. Why does it hurt when I breastfeed ?” ,https://www.kiddsteeth.com/assets/pdfs/bf2017.pdf.
W jaki sposób skrócone wędzidełko (czyli takie, którego przyczep dolny sięga brodawki międzyzębowej lub brodawki przysiecznej) może zaniepokoić logopedę? Jakie trudności może powodować?
- Brak/ utrudniona możliwość zachowania prawidłowej pozycji spoczynkowej warg – usta są niedomknięte, rozszczelnione;
- Dziecko oddycha torem ustnym (a tym samym utrzymuje niską – nieprawidłową pozycję języka);
- Trudności w pobieraniu pokarmu z łyżeczki – brak/ utrudniona aktywność wargi górnej, która normatywnie powinna “zbierać” pokarm;
- Trudność w piciu z kubka otwartego – wargi nie uszczelniają, napój wylewa się z ust;
- Trudności w ssaniu piersi – brak uszczelniania;
- Problemy w artykulacji głosek wargowych;
- Kompensacje na mięśniach mimicznych – wzmożone napięcie wybranych.
Jak widzisz, wędzidełko to mały twór, który sporo może namieszać. Według literatury, wędzidełka wargi górnej poddawane są zabiegom chirurgicznym dopiero na etapie posiadania uzębienia stałego. W rzadkich, wyjątkowych sytuacjach (przewlekłe stany zapalne, przerosty brodawek) dzieje się to jeszcze na etapie uzębienia mlecznego.

Fot. M. Rybka, Pacjent ze skróceniem wędzidełka wargi górnej typu 3. Widoczna anemizacja, kompensacyjne napięcie mięśnia bródkowego przy domkniętych ustach, fałd wędzidełka złączony z brodawką międzyzębową.
O wypowiedź w tym temacie poprosiłam ortodontkę Kamilę Wasiluk, znaną w sieci jako @mamaortodonta :
Z punktu widzenia ortodontycznego wędzidełko wargi górnej może znacząco wpłynąć na wygląd uzębienia powodując diastemę czyli przerwę między zębami. Pytanie nasuwa się więc samo – czy przerośnięte wędzidełko trzeba leczyć, a jeśli tak to kiedy?
Wędzidełko wargi górnej to trójkątny fałd błony śluzowej rozciągający się od błony śluzowej wargi górnej do przedsionkowej powierzchni szczęki – czyli prawidłowo wędzidełko przyczepia się ok 4-6 mm nad brodawką pomiędzy górnymi siekaczami. Nieprawidłowa jego budowa to taka, kiedy sięga brodawki przysiecznej lub nawet przez nią przenika. Czy to oznacza że jeśli rozpoznamy u malutkiego dziecka takie wędzidełko musimy natychmiast kierować je na zabieg chirurgiczny? Absolutnie nie. Z wiekiem i wzrostem dziecka wędzidełko ma tendencje do zmiany przyczepu na wyższy, dlatego tez pozostawiamy je do obserwacji. Są jednak sytuacje, kiedy frenotomię trzeba rozważyć – dzieje się tak wtedy, kiedy nieprawidłowe wędzidełko zaburza funkcje – dziecko ma trudności z karmieniem piersią, butelką czy łyżeczką, z domykaniem warg czy też wędzidełko znacznie utrudnia higienę górnych zębów.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że przerośnięte wędzidełko wargi górnej często jest kojarzone z występowaniem diastemy, musimy jednak wiedzieć, że przerwy między zębami mlecznymi są fizjologiczne i pożądane, także przerwa do około 2 mm (diastema) występująca między siekaczami górnymi stałymi jest normą w okresie tzw. uzębienia mieszanego. W momencie, kiedy zaczynają wyrzynać się stałe kły w większości przypadków występująca przerwa samoistnie się zamyka.
Jeśli diastema jest większa niż 2,7 mm w okresie wyrżniecia stałych górnych siekaczy i wędzidełko dochodzi lub wręcz penetruje brodawkę przysieczną zaleca się zabieg wycięcia wędzidełka i obserwację czy diastema zacznie się zamykać. Najlepsze efekty jednak osiąga się, gdy zabieg jest połączony z leczeniem ortodontycznym szczególnie, gdy diastema jest większa niż 2,7 mm. Zabieg jest wówczas wykonywany w okresie, gdy jest noszony aparat ortodontyczny co zwiększa stabilność leczenia. Należy pamiętać, że są to ogólnie podawane zalecenia i w przypadku każdego pacjenta należy podejść indywidualnie i po szczegółowym wywiadzie i badaniu określić najlepszy plan działania.
Dziękuję za przeczytanie dzisiejszego tekstu!
Do zobaczenia na moim Instagramie oraz Facebooku 🙂
Bibliografia:
*M. Wacińska – Drabińska, M. Zadurska, H. Zwierzchowska, Wędzidełka wargi górnej – w aspekcie ortodoncji, periodontologii i estetyki, “Nowa stomatologia” 4/2007, s. 134-138.
** L. A Kotlow, Diagnosing and Understanding the Maxillary Lip-tie (Superior Labial, the Maxillary Labial Frenum) as it Relates to Breastfeeding, “Journal of human lactation”, XX(X), 1-7.
6 komentarzy
Dzień dobry, czy jest możliwe, że niemowlę, które miało przerośnięte wędzidełko górne oddycha nosem mimo często niedomykania ust? Byliśmy u laryngologa i też nie stwierdził by córka oddychała ustami. Jesteśmy dwa tygodnie po podcięciu, usta są nadal otwarte, czy na zmiany powinniśmy czekać dłużej? Jak aktywować bardziej ta wargę do pracy. Szukam odpowiedzi już wszędzie, bo niestety ale polska służba zdrowia jest w tym temacie bardzo do tyłu i miałam wrażenie, że wiem więcej niż oni. Na dobrego logopedę też trudno trafić. Pozdrawiam i bardzo liczę na odpowiedź
Bardzo potrzebny artykuł, poruszający temat często pomijamy przez specjalistów. Dziękuję i pozdrawiam serdecznie
bardzo się cieszę Pani Marzeno i serdecznie pozdrawiam! 🙂
Pani Katarzyno, na pewno wymaga to oceny przez dobrego logopedę, który specjalizuje się w pracy z maluszkami. Prawidłowa pozycja warg to ich domknięcie. Brak takiej sytuacji zawsze wymaga działania, a efekty potrzebują nieco czasu. Proszę o wiadomość z jakiego rejonu polski jesteście, może uda mi się kogoś polecić.
Katarzyno, z tego co wiem, to po podcięciu wędzidełka i przed należy wykonywać ćwiczenia, żeby podcięte wędzidełko się nie zrosło. Nie każdy to zaleca i wędzidełko często zrasta się tak, jak było wcześniej. Proszę zwrócić na to uwagę przy rozmowie ze specjalistą.
Potwierdzam! Zdecydowanie sytuacja wymaga oceny przez specjalistę i zaplanowanie odpowiedniej terapii.