Jakiś czas temu mogłaś/-eś przeczytać tutaj pierwszą część artykułu opisującego pokrótce rozwój mowy dziecka. Pierwotnie tekst został stworzony dla magazynu KUKUMAG, a dzisiaj zapraszam Cię na jego drugą część. Miłej lektury!
3. TRZECI ROK ŻYCIA (24 – 36 MSC.)
Tak jak drugi rok życia skoncentrowany był wokół kolekcjonowania nowych słów w słowniku dziecka, tak trzeci rok niesie za sobą trudniejszą i bardziej zaawansowaną umiejętność – łączenie wyrazów w zdania. Oprócz tego przekonasz się, że to wiek pytań – ich ilość może być męcząca po piątej godzinie odpowiadania, jednak pamiętaj, że to znak, że język Malucha rozwija się prawidłowo. Zdania konstruowane przez trzylatka, początkowo zbudowane są z dwóch, trzech elementów, jednak kończąc ten rok życia, będzie ich średnio około sześciu w zdaniu. Jesteś świadkiem rewolucji – zobacz: od zdań pojedynczych, aż do złożonych. Od posługiwania się rzeczownikami w mianowniku w drugim roku życia, po rozwój fleksji w trzecim. Co się zmienia? Coraz mniej w słowniku czynnym dziecka onomatopei. Pies już coraz częściej będzie psem, a nie „hauhauem”. Głoski w mowie dziecka nadal mogą być zmiękczane, jednak pojawiają się kolejne, nowe (wszak motoryka narządów mowy cały czas się doskonali) – [ś], [ź], [ć], [dź] oraz [l]. Zwróć uwagę na ostatnią głoskę – jej istnieje jest wynikiem prawidłowo kształtującej się pionizacji języka, a brak zawsze wymaga konsultacji ze specjalistą. Na jej kanwie budować się będą kolejne, ważne w rozwoju mowy, głoski. Trzylatek zdmuchując trzy świeczki na torcie, ma już w swoim słowniku około 1000 słów. To dużo, ale zabawa dopiero się zaczyna.
autor: M.Rybka
4. OD CZWARTEGO DO SIÓDMEGO ROKU ŻYCIA
Jeszcze czujesz w powietrzu zapach niemowlęcia w domu, pudrów, oliwek do ciała, a przed Tobą stoi przedszkolak. Kiedy to się stało? Nie wiem, choć pisząc to, sama jestem dokładnie w takiej sytuacji. Dla mowy to okres doskonalenia się zdobytych dotychczas umiejętności – dziecko ma już dużo słów, buduje złożone zdania, teraz będzie to doskonalić. Przed Wami czas „swoistej mowy dziecięcej”, który będzie trwał do 7. roku życia. Pewnie zastanawiasz się skąd ta granica? To wiek rozpoczęcia nauki szkolnej. To właśnie do tej pory dziecko musi opanować prawidłową wymowę wszystkich głosek (o tym za moment), swobodnie budować wypowiedzi i dialogi, uczyć się, mieć bardzo bogaty zasób słownictwa. Na razie jednak stoi prze Tobą trzylatek, który przestaje zmiękczać głoski. Już nie powinniście słyszeć „siafa”, ale „safa” (choć jeszcze nie „szafa” – na to przyjdzie za chwilę czas). Jeśli zmiękczenia nadal się utrzymują, należy znaleźć ich przyczynę. Czterolatek buduje już bardzo długie wypowiedzi (szczególnie pod wpływem emocji), udziela odpowiedzi na proste pytania i zaczyna używać pojęć abstrakcyjnych. Dziecko w tym wieku ma coraz lepszą pamięć, a przez to coraz więcej zapamiętuje i coraz więcej chce przekazać. To wiek dalszego zadawania pytań, ale też wiek narracji i budowania opowiadań. Czterolatek coraz lepiej rozumie i stosuje wyrażenia przyimkowe, określające relacje przestrzenne.
W piątym roku życia pojawią się w jego wymowie głoski przedniojęzykowo – dziąsłowe: [sz], [rz], [cz], [dż]. Aby móc poprawnie je wymawiać, pionizacja szerokiego języka musi być już dobrze utrwalona. Pamiętasz, jak zwracałam uwagę na wymowę głoski [l]wcześniej? Właśnie dlatego. To, co do tej pory było trudne, zaczyna powoli pojawiać się w mowie dziecka. I tak kiedy jeszcze w wieku czterech lat dziecko miało problem z używaniem określeń dotyczących czasu, teraz zaczyna coraz częściej je stosować (np.: wczoraj była u nas babcia, jutro pojadę do przedszkola, po śniadaniu). Piąty rok życia to doskonalenie dotychczasowych, językowych „zdobyczy”. Dziecko posiada już pewien poziom wiedzy metajęzykowej – dzięki niej próbuje bawić się językiem, tworzyć samodzielnie słowa, używać rymów, odkrywać zależności między wyrazami. Jako sześciolatek będzie juz potrafić używać metafor oraz utartych form grzecznościowych. Będzie potrafić budować wypowiedzi poprawne pod względem gramatycznym i prawidłowo wymawiać wszystkie głoski systemu języka polskiego – zwieńczeniem ich będzie głoska [r].
Na koniec, trzy słowa:
Po pierwsze, nie bój się norm. Rozmawiamy dziś o etapach rozwoju dziecka i one rzeczywiście zawierają jakieś normy i ramy, jednak nie wykluczają indywidualnego toru rozwoju dziecka. Są po to, by wiedzieć, w którym momencie wkroczyć i reagować. Im szybciej zaś zareagujmy, tym szybciej wyeliminujemy problem i nie pozwolimy na „opóźnienie” kolejnych etapów rozwoju mowy.
Po drugie, słuchaj swojej intuicji – intuicja Rodzica jest bardzo dobrą podpowiedzią. Jeśli cokolwiek niepokoi Cię w rozwoju mowy Twojego dziecka, nie bój się pytać specjalisty. Twoje sumienie będzie spokojne, a mowa Twojego dziecka zostanie oceniona przez osobę, która zajmuje się tym każdego dnia.
Po trzecie – uśmiechnij się. Ten tekst miał opowiedzieć Ci – w dużym skrócie – o tym jak piękną przygodą jest rozwój mowy Twojego dziecka. To przygoda długa, trudna, ale bardzo ciekawa. Bądź jej uczestnikiem – obserwuj, podpowiadaj, ale nie wyręczaj. Daj czas na odpowiedź, pozwól się pomylić, nie zasypuj słowami. Podziwiaj i zapisuj śmieszne formy językowe i neologizmy. Mów w poprawny sposób, bo dajesz dziecku wzór, ale obok podawaj drugą, łatwiejszą do zrealizowania w danym przedziale wiekowym formę językową. Nie upominaj, a powtórz w poprawny sposób. Towarzysz i nie bój się pytać kiedy coś budzi Twój niepokój.
Powodzenia!
Bibliografia:
- Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin, 1977.
- Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków, 2007.
- Panasiuk J., Neurobiologiczne podstawy mowy, [w]: Milewski S., Kaczorowska – Bray K., Kuczkowski J., Biomedyczne podstawy logopedii, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk, 2017.
- Banaszkiewicz A., Aktywizacja mowy w pierwszych latach życia, [w]: Kaczorowska – Bray K., Milewski M., Wczesna interwencja logopedyczna, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk, 2016.
